AOL SANAT TARİHİ 2 DERS ÖZETİ 1. ÜNİTE

Okul Yardımcınız Mart 01, 2020 acık lise

1. ÜNİTE ORTA ASYA TÜRK SANATI ÖZET

A. ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNİN SANATI

Orta Asya; Türklerin ana yurdudur. Doğu’da Kingan Dağları, batıda Hazar Denizi, kuzeyde Sibirya, güneyde Hindikuş ve Karanlık Dağları’yla çevrili bölgedir. Göçebe olarak yaşayan eski Türklerde at, hayatın önemli bir parçasıydı.

Yazın yaylaklarda, kışın ise kışlak olarak tanımlanan bölgelerde yaşarlar, çadırda konaklarlardı. Bu nedenle kaynaklarda eski Türk Medeniyeti (Orta Asya Kültürü) Atlı Bozkır Kültür ve Medeniyeti olarak nitelenir.

1. HUN SANATI

Hunlar, Orta Asya’da kurulan, tarihteki ilk Türk devletidir (MÖ 220-MS 216). En güçlü dönemlerini Metehan zamanında yaşamışlardır. O’nun ölümünden sonra ikiye ayrılmış, daha sonra da yıkılmıştır.

Mimari
 Sibirya’da, Altay Dağları eteklerinde Pazırık adı verilen bölgede yapılan kazılarda, çok sayıda kurgan ortaya çıkarılmıştır.

KURGAN: Orta Asya mezar yapısı. Kütüklerden, ahşap yığma tekniği ile yapılmış bir mezar odasını gizleyen toprak yığını. 

Küçük El Sanatları
Hun el sanatlarına ait örnekler Altay Dağları eteklerindeki kurganlarda yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır. Ağaç, kemik, taş, deri, keçe ve dokuma üzerine çeşitli figürler işlemişlerdir.

GRİFON: Kartal başlı, aslan gövdeli mitolojik yaratık.

APLİKE: Kumaş veya deriden kesilen şekillerin, başka bir kumaş, deri, keçe üzerine yapıştırılması ile oluşan süsleme.

Kurganlarda bulunan eserler içinde üzerinde en çok durmamız gereken parça; Pazarlık’ta 5. Kurgan’da bulunan bir halı parçasıdır. Orta Asya Türkleri maden işlemede çok ustadır. Kurganlardan çıkan kemer tokaları, silahlar, çadır süsleri, süs eşyaları, koşum takımları maden işçiliğinin ve Orta Asya Türk Sanatı’nın çok önemli örnekleridir.

Bu eserler üzerindeki süslemeler konularına göre 2 grupta incelenir: 
  • Hayvan üslubu
  • Kıvrık dal-Bitki üslubu
Hayvan üslubu: Geyik, keçi, at, kurt, kaplan ve kuş gibi hayvanlar işlenmiştir. 
Kıvrık dal-Bitki üslubu: Stilize (şematize) edilmiş bitkisel motifler işlenmiştir.

2. KÖK TÜRK SANATI

Tarihte Türk adıyla bilinen ilk devlet Kök Türk Devleti’dir. 552 yılında Bumin Ka- ğan tarafından Ötüken’de kurulmuş, 582 yılında doğu ve batı olarak ikiye ayrılmış, 659 yılında Çinliler tarafından yıkılmışlardır. 
Kök Türkler’ de heykelcilik gelişmiştir. Özellikle balbal adı verilen; Resim 01.04 Balbal soylu kişilerin ve hükümdarların mezarlarının yanına dikilen insan figürü şeklindeki taş heykeller çok önemlidir.

Heykel Sanatı: Türk heykel sanatının en önemli örneklerine Orhun Vadisi’nde yapılan kazı ve araştırmalarda rastlanmıştır.  

Orhun Anıtları
  • Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin ve Türk tarihiyle ilgili ilk yazıtlar olup Kök Türk alfabesiyle yazılmıştır.
  • Türk kültür ve tarihiyle ilgili ilk metinlerdir.
  • Hem tarih hem sanat tarihi bakımından çok önemlidir. 
  • Baykal Gölü çevresindeki Orhun Vadisi’nde 8. yy. da dikilmiştir. 
  • Ayrıca Türk Edebiyatı’nın da ilk önemli eseri olarak kabul edilen Orhun Anıtları; Vezir Tonyukuk, Kültigin ve Bilge Kağan adına dikilmiştir.
Tonyukuk Anıtı (720-723): Bilge Kağan’ın ünlü veziri Tonyukuk, anıttaki yazıtları kendi ağzından yazdırmıştır. Çin ile yapılan savaş ve ünlü vezirin yaşam öyküsü anlatılmıştır .
Kül Tigin Anıtı (732): Anıt, büyük bir kaplumbağa heykelinin üzerine oturtulmuştur. Bilge Kağan bu anıtı ordularının komutanı olan ağabeyi Kül Tigin adına diktirmiştir. 
Bilge Kağan Anıtı (735): Bilge Kağan’ın ölümünden sonra, onun anısına dikilmiş- tir. Bilge Kağan’ın yer aldığı dönemin olayları, katıldığı savaşlar Çince ve Türkçe anlatılmıştır. 

UYGUR SANATI
Önceleri Kök Türk egemenliği altında yaşayan Uygurlar, 745 yılında Kök Türk egemenliğine son vererek Uygur Devleti’ni kurmuşlardır. Kurucusu Alp Kutlug Bilge Kağan’dır. Başkentleri Karabalsagun’dur.Önceleri Kök Türk alfabesini kullanan Uygurlar, daha sonra kendi alfabelerini kullanmaya başlamışlardır. 
  • Uygurlar kâğıtlarını kendileri yapıyor ve kamış kalem kullanıyorlardı. 9 ve 10. yüzyılda sert ağaçtan tek tek hareketli Uygur harfleri ile ilk kitap baskısını da yapmışlardır ki bu Türk medeniyet tarihi için çok önemlidir. 
  •  Geliştirdikleri edebiyat; ilahiler, vaazlar ve efsaneler bakımından çok zengindir.
  • Sekiz Yükmek (Sekiz Yığın) Uygur edebiyatının çok önemli bir öykü örneğidir.  
Mimari: Ordu-Balık, Turfan, Bezeklik ve Hoça’da yapılan kazılarda, etrafı surlarla çevrilmiş kentler ve kaleler ortaya çıkarılmıştır. 
  • Yapım malzemesi olarak en çok kerpiç kullanmışlardır.
  • Hoça kentinde bulunan kubbeli yapıların mezar anıtı olduğu belirlenmiştir.Bunlar daha sonra Selçuklu ve Osmanlı mimarisinde göreceğimiz türbelerin ilk örnekleridir. 
  •  Kare yapıların üzerleri kubbeyle örtüldüğü zaman, köşelerde kalan boşluklar Türk Üçgeni adı verilen mimari elemanla kapatılmıştır ki bu uygulama ilk kez Uygur mimarisinde görülür.
Heykel: Uygur heykellerinin başlangıcı, Göktürklerdeki balballara dayanmaktadır. Taş, alçı, ahşap ve bronz türü malzemelerden yapılmış bu heykellerde Uygurlar zaman içinde tüm etkilerden kurtulup kendi özgün heykellerini yaratmışlardır. 

Resim: Eski Türk resim sanatı dendiği zaman ilk akla gelen Uygur sanatçılarıdır. Eski Türk resminin en eski örnekleri, Uygur kentlerinde bulunan Budist ve Maniheist duvar resimleri ve minyatürleridir. 

Tezhip: Kitap kenarlarını altın yaldızla süsleme sanatı.

ORTA ASYA TÜRK ÇADIR SANATI
Çadır, göçebe yaşayan Türkler için çok önemlidir. Orta Asya’da taşınabilir bir konut özelliği olan çadırların yapımında ağaç çubuklar, keçe ve ip kullanmışlardır.
Hun Türklerinde çadır üzerinde aplike tekniği ile yapılmış süslemeler görülür.

TÜRBE: Üzeri kubbe ile örtülü mezar yapıları.
KÜMBET: Üzeri konik veya piramit çatıyla örtülü mezar yapıları.
Eski Türk çadırlarında dokuma ve halı çok kullanıldığı için halıcılık çok gelişmiş bir sanat koludur. 


1. ÜNİTE BİTTİ :)) 

ÇIKMIŞ SORULAR ÜZERİNDEN TESTLERİ ÇÖZMEYİ İHMAL ETMEYİNİZ...


Yorum Gönder

0 Yorumlar