1. ÜNİTE EDEBİYATIN TOPLUMLA İLİŞKİSİ ÖZET
Mersiye: Ağıt,
Neşter vurmak: Bir sorunu kesin bir sonuca ulaşmak amacıyla ele almak,
Tercüman olmak: Başkasının düşüncesini ve duygusunu bildirmek.
EDEBİYATIN TOPLUMLA İLİŞKİSİ
Yazının kullanılmadığı dönemlerde, ilk insanlar mağara duvarlarına çizdikleri resimlerle
birbirlerine haber veriyor veya yaptıkları işleri anlatıyorlardı.Bu açıdan bakıldığında
o insanların hayatlarında güzel sanatlardan resmin önemli bir yeri olması, buna paralel
olarak edebiyatın da insan hayatında etkili olduğunu göstermektedir.
- Edebiyat ilhamını toplumdan alır ve yine topluma aktarır.
- Bir toplumun ruhu ne kadar özgür, yaşadığı çevre güzel ve tabii olursa, aynı zamanda sanat da bu ortamdan esinlenirse o toplumun yarattığı edebiyat da bir o kadar millî olur.
- Bir toplumda yaşayan her insan, elde ettiği millîlik vasfı ile milletine ait değerleri sözlü veya yazılı olarak dile getirir.
EDEBİYAT AKIMI
Belli bir sanatkâr grubunun belli bir dönemde, müşterek
dünya görüşü, estetik, sanat ve edebiyat anlayışı çerçevesinde oluşturdukları edebiyat
hareketi; bu anlayış ve hareket çevresinde kaleme alınan edebî eserlerin oluşturduğu bütündür.
- Edebî akımlar, edebiyat biliminin alt birimlerini teşkil eden edebiyat teorisi, edebiyat tenkidi ve edebiyat tarihi ile iç içedirler.
- Edebiyat akımları, öncelikle edebiyatın mahiyeti ile ilgili birtakım soyut düşünce ve kanaatlerin ortak adıdırlar.
- Edebiyat akımları, edebî eserden ayrı düşünülemezler.
- Hiç şüphesiz bütün bunların tamamı; yani edebî eser, edebiyat teorisi, edebiyat tenkidi ve edebî akım, edebiyat tarihi denilen bütünü oluştururlar.
BATI EDEBİYATI AKIMLARI VE SANATÇILARI
Akımlar:
Hümanizm Özellikleri:
- İnsanları dil, din, ırk farkı gözetmeden kardeş sayan bir anlayıştır.
- İnsanları sevmek, onların hak ve hürriyetlerini korumaya çalışmak esastır.
- Antik Yunan ve Latin sanat edebiyatı örnek alınmıştır.
- Dante, Montaigne, Boccacio, Petrarca önemli temsilcileridir.
Klasisizm Özellikleri:
- Akıl ve sağduyuya dayanır.
- Ahlaki bir amaç güden klasikler, erdemli ve ahlaklı olmayı önemsemişlerdir.
- Yazarlar, eserlerinde kendi kişiliklerini gizlemişlerdir.
- La Fontaine, Cornaille, Moliere, Descartes; Şinasi, Ahmet Vefik Paşa önemli temsilcileridir.
- Eserlerinde toplumsal sorunlar, günlük yaşam, millî tarih, halk masalları gibi konuları işlemişlerdir.
- “Sanat, toplum içindir.” ilkesini benimsemişlerdir
- Hayal ve duyguya önem verdiler, eserlerinde kişiliklerini gizlememişlerdir.
- En çok “aşk, ölüm, tabiat” konularını işlemişlerdir.
- Victor Hugo, Schiller, Alexandre Dumas, Puşkin; Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi, Abdülhak Hamit Tarhan önemli temsilcileridir.
Realizm Özellikleri:
- Gözleme ve çevre betimlemelerine önem verdiler.
- “Sanat, sanat içindir.” ilkesini benimsediler.
- Eserin güzel olmasına değil, bilimsel olmasına dikkat etmişler.
- Üslubun sağlam, açık, anlaşılır, söz sanatlarından uzak olmasına dikkat etmişlerdir.
- Balzac, Stendhal, Dostoyevski, Tolstoy, Jack London; Samipaşazade Sezai, Halit Ziya Uşaklıgil, Refik Halit Karay önemli temsilcileridir.
Natüralizm Özellikleri:
- Realizmin ileri bir aşaması olarak değerlendirilir.
- Toplumu büyük bir laboratuvar; insan deneme ve inceleme konusu; sanatçıyı da bilgin olarak görmüşlerdir.
- Eserlerinde daha çok doğal ve yalın bir dil kullanmışlardır.
- Emile Zola, Goncourt Kardeşler, John Steinbeck, Henrik İbsen; Nâbizâde Nazım, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Selahattin Enis önemli temsilcileridir.
Parnasizm Özellikleri:
- Şiirde gerçekçilik olarak adlandırılan parnasizm ve realizmin şiirdeki devamıdır.
- Parnasyenler, şiirin objektif ve bilimsel olmasını savunmuşlardır.
- Şiiri bir kuyumcu titizliğiyle işlemişlerdir.
- Dilin açık, anlaşılır ve yalın olmasına dikkat etmişlerdir.
- Theophile Gautier, Theedore Banville, François Coppee; Tevfik Fikret, Yahya Kemal Beyatlı, Cenap Şehabettin önemli temsilcileridir.
Sembolizm Özellikleri:
- Şiire en büyük katkı müzikten gelmelidir, görüşünü savunmuşlardır.
- Klasik nazım şekilleri yerine serbest müstezat, sone, terzarima nazım şekillerini kullanmışlardır.
- Paul Verlaine, Stephane Mallerme, Paul Valery, Arthur Rimbaud; Cenap Şahabettin, Ahmet Haşim önemli temsilcileridir.
Empresyonizm Özellikleri:
- Dış dünyaya karşı ilgisiz kalmayıp iç dünyalarını dile getirmişlerdir.
- Paul Verlaine, Arthur Rimbaud, R. Marie Rilke; Ahmet Haşim, Cahit Sıtkı Tarancı, Ahmet Muhip Dıranas önemli temsilcileridir.
Dadaizm Özellikleri:
- Gülünçlüğü, kabalığı ve bayağılığı ön plana çıkarmışlardır.
- Tristan Tzara, Louis Aragon, Paul Eleuard önemli temsilcileridir.
Ekspresyonizm Özellikleri:
- İnsanın iç dünyasından doğan duyguları anlatmaya önem veren bir akımdır.
- Franz Kafka, T. S. Eliot, James Joyce, O’Neil önemli temsilcileridir.
Sürrealizm Özellikleri:
- Bilinçaltı, sanatın gerçek kaynağıdır.
- Sürrealistler, noktalama işaretlerini kullanmışlardır.
- Andre Breton, Paul Eluard, Louis Aragon; Orhan Veli, Melih Cevdet, Oktay Rifat, İlhan Berk Cemal Süreya önemli temsilcileridir.
Fütürizm Özellikleri:
- Şiirde ölçü ve kafiye kullanmamışlardır.
- Basit cümleler, sade kelimeler kullanmışlardır.
- F. T. Marinetti, Mayakovski, Nazım Hikmet önemli temsilcileridir.
Sebkihindi Akımı Özellikleri:
- Şiirde anlamı derinleştirmiş ve kapalı hâle getirmişler; açık söyleyişi terk etmişlerdir.
- Fazla sözden kaçınmışlar, özlü bir anlatım kullanmışlardır.
- Şeyh Galip, Neşati, Naili önemli temsilcileridir.
Garip Akımı Özellikleri:
- Şiirde her türlü kurala ve önceden belirlenmiş kalıplara karşı çıkmışlar, kuralsızlığı kural edinmişlerdir.
- Halk deyişlerinden yararlanmışlar, halkın dilini kullanmışlardır.
- Ölçüyü, uyağı ve dörtlüğü önemsemeden serbestçe şiirler yazmışlar.
- Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday, Oktay Rifat Horozcu önemli temsilcileridir.
II. Yeni Akımı Özellikleri:
- İmge ve söz sanatlarına önem verilmiş; anlatımda kapalılık tercih edilmiştir.
- Dadaizm, sürrealizm ve varoluşçuluk akımlarından etkilenmişlerdir.
- Şiirde ahengi; ölçü ve uyakla değil, musiki ve anlatım zenginliği ile sağlanmışlardır.
- Cemal Süreya, İlhan Berk, Edip Cansever, Ece Ayhan, Turgut Uyar önemli temsilcileridir.
İsmail Çetişli (1955-...) Eserleri: Memduh Şevket Esendal, Batı Edebiyatında Edebî Akımlar, Cahit Külebi ve
Şiiri, Yeni Türk Edebiyatı Metin Tahlillerine Giriş-Şiir...
Kaynak: http://aok.meb.gov.tr/kitap/aol-kitap/Turk-Dili-ve-Edebiyati/Turk-Dili-ve-Edebiyati-5/edebiyat_5.pdf
1.ÜNİTE BİTTİ :))
ÇIKMIŞ SORULAR ÜZERİNDEN TESTLERİ ÇÖZMEYİ İHMAL ETMEYİNİZ...
0 Yorumlar